Лацінкай, з Вільні, з кніг Альбіна: як у мае рукі трапіў «Голас душы»
У маю калекцыю нядаўна трапіў малітоўнік «Голас душы», надрукаваны ў 1926 годзе ў Вільні лацінкай.
Кніжку для малітвы для беларусаў-каталікоў склаў святар і паэт Канстанцін Стэповіч (Казімір Сваяк), рэдагаваў ксёндз Адам Станкевіч. Imprimatur — дазвол на выданне — даў дабраслаўлёны Юры Матулевіч — віленскі біскуп, які справядліва ставіўся да моўных і культурных патрэбаў вернікаў-беларусаў.
Рэдактар малітоўніка, ксёндз Адам Станкевіч, у «слове ад выдаўца», напісаным 24 снежня 1925 года, прыгадвае, што якраз 400 гадоў таму, у 1525 годзе, Францішак Скарына выдаў у Вільні па-беларуску кнігу «Апостал», піша пра Скарынавы прадмовы да кніг Святога Пісьма.
«Вось жа і мы, выспускаючы ў сьвет гэты малітвеннік для Беларусаў-Каталікоў, аснуты або беспасрэдна на святых кнігах, або на тых пісьменніках, якія самі апіраліся на іх жа, — маема на мэце Божую славу і дабро свайго народу, жадаючы, каб наша кніжыца была яму «люстрам жыцця», «лякарствам духовым», «пацехай» і апорай у яго адраджэнскай падарожы», — піша кс. Адам Станкевіч.
«Пішучы гэту кніжку, меў я на мэце даць страву лёгкую струджанай душы тваей і памагчы ей высказвацца прад Богам словам простым, а поўным тайнічай глыбіні. Тварыў я тут мала: даў тое, што і сам знайшоў у пісьменстве вялікіх песьняроў мысьлі рэлігійнай. Пазволь, о Божа, узрасці зерняткам гэтым на ніве Тваей!» — піша ў прадмове кс. Канстанты Стаповіч.
Чым уражваюць тэксты, змешчаныя ў «Голасе душы»? Кароткія тлумачэнні і павучэнні напісаныя простай мовай, якая прасякнутая зычлівасцю да верніка-беларуса. Відаць, што малітоўнік складаў чалавек, які добра ведаў душу беларуса-селяніна.
У малітоўніку змешчаныя штодзённыя малітвы, разважанні з нагоды асобных святаў, аповед пра сакраманты, імшальныя малітвы, літанні і рэлігійныя песні. Многія песні, такія як «Матачка Божая, Матачка добрая» ці велікапосная «Езу Хрыстэ, Божа мілы», і цяпер спяваюць у беларускіх касцёлах.
Па гэтым малітоўніку некалі маліўся Альбін Сінкевіч з вёскі Шантараўшчына, што на беразе возера Сэрвач у Докшыцкім раёне. Сінкевіч быў свядомым беларусам, пастаянным падпісчыкам віленскіх газет «Беларуская крыніца», «Хрысціянская думка», «Шлях моладзі». Ён падтрымліваў кантакты з ксяндзом Адамам Станкевічам, у 1931—36 гадах уваходзіў у склад цэнтральнага камітэта Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі.
У часе нямецкай акупацыі Сінкевіч працягваў беларускую дзейнасць. Падтрымліваў сувязь з віленскім Беларускім нацыянальным камітэтам, распаўсюджваў беларускую прэсу. Ягоныя аднавяскоўцы, якія лічылі сябе палякамі, напісалі данос немцам — што ён нібыта камуніст.
Акупанты арыштавалі Альбіна Сінкевіча і расстралялі ў Докшыцах, у пясчаным кар’еры пры цяперашняй вуліцы Маякоўскага, дзе забілі і многіх іншых мірных грамадзянаў беларускай, польскай і габрэйскай нацыянальнасцяў.
Большую частку багатай бібліятэкі Сінкевіча разабралі савецкія партызаны — на самакруткі. Захаваліся толькі малітоўнік «Голас душы», «Кароткая гісторыя святая» Вінцэнта Гадлеўскага ды «Жыццё святога Вацлава» пражскага выдання 1929 года. Іх захавала Галіна Сінкевіч, унучка ягонага брата Фелікса, якая выкладала ў мяне матэматыку ў Заборцаўскай базавай школе.
Галіна Уладзіміраўна некалі аддала мне гіпсавую «Пагоню», якая ў пачатку 1990-х вісела ў школе і якую захавала дома, калі ў 1995 годзе мянялі дзяржаўную сімволіку. Ведаючы, што я займаюся краязнаўствам і кантактую з многімі людзьмі, якія цікавяцца гісторыяй, пані Галіна аддала мне і малітоўнік. «Хай ён лепш будзе ў цябе, бо яго змогуць пабачыць іншыя людзі», — сказала яна, аддаючы мне сямейную рэліквію.
