Чаму з Лукашэнкам многія не згодныя па пытанні антыалкагольных мер
«Лепш бы кіраўнік дзяржавы больш думаў пра рост даходаў насельніцтва».
У канцы мінулага тыдня кіраўнік дзяржавы эмацыйна выказаўся пра праблему алкагалізацыі беларусаў. Яго рэзюмэ: пытанне ўсё ж такі маюць намер вырашаць, але без радыкальных крокаў. Суразмоўцы «Салідарнасці» па-рознаму ацанілі аргументы Аляксандра Лукашэнкі.
Асноўныя тэзісы кіраўніка дзяржавы былі такія.
«Забароны, як паказвае гісторыя, вынікаў яшчэ не давалі».
«Створым дэфіцыт – будзем потым лавіць жуллё».
«Любая дзяржава ўводзіць акцызы і атрымлівае ад гэтага падаткі… Таму трэба знайсці ўзважаны нармальна стан – і там не нашкодзіць, і тут не страціць».
«Трэба ісці акуратна, крок за крокам, вырашаючы гэтую праблему. Мы яе будзем вырашаць».
Ці падзяляюць гэта меркаванне эксперты?
Чаму вучыць гісторыя?
Сустаршыня Рэспубліканскай канфедэрацыі прадпрымальніцтва Віктар Маргелаў згодны з Аляксандрам Лукашэнкам у частцы таго, што забароны на продаж алкаголю ні да чаго добрага не прывядуць.
За дзень да выступу кіраўніка дзяржавы ў Міністэрстве антыманапольнага рэгулявання і гандлю (сакавік) адбыўся грамадска-кансультатыўны савет, удзельнікі якога прыйшлі да аналагічнай высновы.
Аднак каардынатар кампаніі БХД “Абаронім нашых дзяцей ад алкаголю» Вольга Кавалькова адзначае, што спасылка на гістарычны вопыт не адпавядае рэчаіснасці. Пры гэтым яна ўдакладняе, што гаворка ідзе не пра татальную забарону продажу спіртнога, а пра абмежавальныя меры.
– Сусветная практыка, у першую чаргу вопыт скандынаўскіх краін, дзе ёсць абмежавальныя меры па месцах рэалізацыі алкаголю, часе продажу, узросце пакупнікоў, сведчыць, што гэта эфектыўныя крокі, – кажа Вольга Кавалькова.
Зрэшты, у Віктара Маргелава іншае меркаванне:
– У кожнай краіны свае культурныя традыцыі. Любое дзяржаўнае рашэнне за іх межамі не будзе выконвацца. Наглядны прыклад – антыалкагольная кампанія ў СССР у 80-я, калі гандаль спіртным пераносілася ў асобныя памяшканні на ўскраіне горада, продаж дазваляўся толькі з двух гадзін. І што рабілася? Гэта быў жах. Расцвілі самагонаварэнне і нелегальны гандаль.
Дапамогуць не абмежавальныя меры, а комплексная праграма?
На гэтым настойвае Віктар Маргелаў:
– Трэба вызначыцца з мэтамі – мы сапраўды займаемся дэалкагалізацыяй насельніцтва ці не? Альбо мы ўжо да канца спойваем людзей – тады спіртное павінна прадавацца кругласутачна ў любым месцы, альбо вырашаем, што будзем піць менш – але тады трэба рэгуляваць не толькі продаж, але і вытворчасць, і сацыяльную сферу. Павінна быць распрацавана комплексная праграма.
Ён, у прыватнасці, звяртае ўвагу: у нашай краіне адначасова прымаюцца рашэнні і па абмежаванні гандлю спіртным, і па павелічэнні вытворчасці алкаголю.
– Пры дэалкагалізацыі асноўнае ўзаемадзеянне павінна аказвацца на чалавека. Калі ён па ўнутраных перакананнях будзе лічыць, што спіртное яму не трэба, гандлёвыя кропкі не стануць спакусай. Усе астатнія забароны, груба кажучы, нічога не даюць. Тлумачальная праца павінна весціся ў школах, сем’ях, у грамадстве, – адзначае сустаршыня Рэспубліканскай канфедэрацыі прадпрымальніцтва.
Каардынатар кампаніі БХД “Абаронім нашых дзяцей ад алкаголю» з гэтым не згодная:
– Даследаванні міжнародных арганізацый паказваюць, што такія прафілактычныя меры як гутаркі, дні цвярозасці і да т.п. не ўплываюць на дэалкагалізацыю насельніцтва так эфектыўна, як абмежавальныя меры.
Чаму МУС не ў сілах прадушыць свой план?
Нядаўна МУС вынес на грамадскае абмеркаванне пытанне абмежавання продажу спіртным. Цікава, што яшчэ год таму ў міністэрстве заявілі, што ўжо падрыхтавалі праект антыалкагольнага ўказа і перадалі яго на узгадненнем ў Саўмін. Там утрымліваліся некалькі важных прапаноў: вынас гандлю спіртным у адасобленыя аддзелы крам, абмежаванне продажу да 22.00 або 23.00, забарона продажу на АЗС. Выходзіць, за год нічога не змянілася: прапановы МУС усё на тым жа этапе разгляду.
– У нас моцна алкагольнае лобі. Да гэтага часу ў Беларусі ў адрозненне ад многіх еўрапейскіх краін спіртное можна набыць кругласутачна. У тым ліку на АЗС – гэта наогул нонсэнс, нават у Расіі алкаголь не прадаецца на запраўках. Думаю, МУС небеспадстаўна выступае за абмежаванні, бачачы, як гэта ўсё ўплывае на ўзровень злачыннасці, – адзначае Вольга Кавалькова. – Пакуль дзяржава не возьме на сябе ролю рэгулятара і не вырашыць, што час спыніць продаж алкаголю на кожным кроку, нічога не зменіцца. Створаны ўмовы, у якіх падлеткі лёгка прыходзяць да таго, каб перыядычна выпіваць.
Параўнайце: пасля прызнання СААЗ Літвы самой пітушчай краінай свету, тамтэйшы парламент хутка прыняў рашучыя крокі. У нас жа ў адказ на статыстыку СААЗ Міністэрства аховы здароўя стаў спрачацца з міжнароднымі экспертамі, што тыя няправільна лічаць. Паколькі ў нас галоўныя рашэнні прымаюцца не калегіяльна, то хацелася б, каб Лукашэнка ўсвядоміў неабходнасць барацьбы з алкагалізацыяй.
Маргелаў дадае, што сёння магутнасці вытворцаў алкаголю ў Беларусі загружаныя на 60%, і яны дамагаюцца ад Лукашэнкі згоды на стварэння ўмоў для іх развіцця.
Але ўсё ж ён упэўнены:
– Тыя абмежавальныя меры, якія прапануюцца, – імітацыя барацьбы з п’янствам, а не рашэнне праблемы.
Ці можна дасягнуць двух мэтаў адначасова, як таго хоча кіраўнік дзяржавы?
Іншымі словамі, каб і піць сталі менш, і на бюджэце гэта моцна не адбілася. Віктар Маргелаў мяркуе, што мы маем справу з тым рэдкім выпадкам, калі сумяшчэнне двух, здавалася б, процілеглых мэтаў цалкам магчыма. Ён адзначае: атрымаўшы грошы за продаж спіртнога, з бюджэту потым вымушаныя ці ледзь не больш траціць на рашэнне праблем, звязаных з наступствамі алкагалізацыі насельніцтва.
Але пры гэтым звяртае ўвагу, што памяншэнні продажаў спіртнога справакуе іншую праблему:
– А куды глядзець будзем людзей, занятых у вытворчасці і гандлі? Яны апынуцца на вуліцы. У рамках існуючай сацыяльна-эканамічнай мадэлі малое і сярэдняе прадпрымальніцтва іх паглынуць не зможа.
Вольга Кавалькова таксама прыводзіць аргумент аб тым, што алкагалізацыя прыводзіць да значных выдаткаў бюджэту на барацьбу з яе наступствамі. Але жаданне Лукашэнкі забіць двух зайцоў не разумее:
– Гэтыя дзве мэты можна сумясціць, але лепш бы кіраўнік дзяржавы больш думаў пра рост даходаў насельніцтва. Галоўная прычына ўжывання алкаголю – у адсутнасці перспектыў і пагаршэнні ўмоваў сацыяльнага жыцця.
