Радыёстанцыя “Нямецкая хваля” наладзіла дыскусію паміж рэдактарам часопісу “Беларуская думка” Вадзімам Гігіным і былым кандыдатам у прэзыдэнты Віталём Рымашэўскім. Гігін – адзін з 157 беларускіх афіцыйных асобаў, якім Эўразьвяз забараніў уезд на сваю тэрыторыю, Рымашэўскі – адзін з абвінавачаных па справе аб масавых беспарадках 19 сьнежня 2010 году і сустаршыня аргкамітэту па стварэньні Беларускай Хрысьціянскай дэмакратыі.

Прадстаўнікі беларускіх уладаў апошнім часам ня раз зьвярталі ўвагу на неабходнасьць стварэньня ў краіне канструктыўнай апазыцыі. Што азначаюць гэтыя заявы, і як да іх ставяцца даўнія апанэнты прэзыдэнта Лукашэнкі? Што такое канструктыўная апазыцыя ў разуменьні ўладаў і іх палітычных праціўнікаў? І хто мог бы ёй стаць? 

Deutsche Welle: Першае пытаньне Вадзіму Гігіну. Чаму аб мэтазгоднасьці зьяўленьня канструктыўнай апазыцыі загаварылі менавіта цяпер, пасьля выбараў, на якіх, калі верыць ЦВК, прэзыдэнт Лукашэнка набраў амаль 80 працэнтаў галасоў? 

Гігін: На самой справе, гэта пытаньне ўжо даўно абмяркоўваецца ў нашай краіне. І прэзыдэнт, і яго палітычныя прыхільнікі, і яго праціўнікі даўно кажуць аб неабходнасьці стварэньня канструктыўнай апазыцыі. Бо і сам Аляксандр Лукашэнка выйшаў з апазыцыі ў 1994 годзе. Нармальнае дэмакратычнае грамадзтва, тым больш грамадзтва, якое разьвіваецца дынамічна і хоча забясьпечыць пераемнасьць наяўнай сацыяльна-эканамічнай мадэлі і стабільнасьць палітычнай мадэлі, ня можа абысьціся без апазыцыі, прадстаўленай у органах улады. 

Такая апазыцыя павінна ня проста крытыкаваць уладу, а прапаноўваць нейкія альтэрнатыўныя шляхі разьвіцьця. Апошняе адрозьнівае канструктыўную апазыцыю ад несыстэмнай. І дарэчы, нягледзячы на падзеі, якія адбыліся 19 сьнежня ў Менску, падчас перадвыбарчай кампаніі падыходы да гэткага супрацоўніцтва ўжо былі. І, магчыма, тыя сілы, якія стаялі за правакатарамі 19 сьнежня, і ставілі сваёй мэтай сарваць гэты распачаты дыялёг. 

Deutsche Welle: Віталь Рымашэўскі, у вас ёсьць чым запярэчыць? Вы нядаўна заявілі, што акцыя пратэсту 19 сьнежня сарвала легітымізацыю недэмакратычнай сыстэмы, часткай якой павінна было стаць стварэньне кішэннай апазыцыі. 

Рымашэўскі: Гэта так. Таму што, калі мы гаворым аб канструктыўнай апазыцыі менавіта ў тым сэнсе, у якім ўлада гэта разумее, то гэта азначае толькі адно – гэта поўная ляяльнасьць людзей, якія не крытыкуюць уладу, не спрабуюць прыйсьці да ўлады, а па папярэдняй дамове бакоў дзейнічаюць тымі мэтадамі, якія ім дазваляе выкарыстоўваць дзеючая ўлада. 

Ва ўяўленьні беларускай улады канструктыўная апазыцыя — гэта апазыцыя, якая залежыць не ад меркаваньня людзей, а ад самой улады, прычым залежыць на сто адсоткаў і ні ў якім разе не стварае ніякіх праблем уладзе. 

Я магу пагадзіцца ў тым, што плян па стварэньні кішэннай апазыцыі быў заўсёды. Улады шукалі тых, хто быў гатовы зь імі супрацоўнічаць на іх умовах. А ўсе астатнія былі занесеныя ў разрад дэструктыўных сіл, якія не жадаюць весьці дыялёг. На самай справе, такі падзел штучны. 

Напрыклад, і Анатоль Лябедзька, які цяпер знаходзіцца за кратамі, і Аляксандар Мілінкевіч, казалі пра неабходнасьць перамоваў з уладай, вось толькі ўмовы, пры якіх яны лічылі магчымым такі дыялёг, вядома, адрозьніваюцца. 

Deutsche Welle: Сп. Гігін, у адной са сваіх публікацый вы напісалі, што ў нармальнай краіне апазыцыя ня можа выступаць за скіданьне канстытуцыйнага ладу і замену ўсёй дзяржаўнай сыстэмы. Партыя БХД ужо некалькі гадоў ня можа дамагчыся рэгістрацыі. Выходзіць, яна належыць да неканструктыўнай апазыцыі? 

Гігін: Што тычыцца партыі Беларуская хрысьціянская дэмакратыя, то пры яе рэгістрацыі, наколькі я памятаю, былі сур’ёзныя арганізацыйныя праблемы. Але гэта асобнае пытаньне. 

Што тычыцца крытыкі жаданьня зрынуць канстытуцыйны лад. У любой краіне, напрыклад, у той самай Нямеччыне, калі б былі палітычныя сілы, якія б ставілі сабе задачу зьмяніць цяперашні сьцяг краіны, перайменаваць бундэстаг ў райхстаг, і г.д., я думаю, у іх былі б сур’ёзныя праблемы і на стадыі рэгістрацыі, і на стадыі ўдзелу ў палітычным жыцьці. 

Фактычна вельмі многія палітычныя апанэнты Аляксандра Лукашэнкі ня толькі крытыкуюць дзеяньні існуючай улады, але і ставяць пад сумнеў усе асновы канстытуцыйнага ладу. Гэта вельмі хісткі падмурак для далейшага дыялёгу. Калі ставіцца пад сумнеў легітымнасьць усіх органаў улады, узьнікае ўзаемны недавер. 

Аднак у нас іншага шляху, акрамя як вядзеньне дыялёгу, няма. Мы — адна нацыя, хтосьці галасаваў за Аляксандра Лукашэнку, хтосьці — супраць. Пры ажыцьцяўленьні палітыкі неабходна ўлічваць меркаваньні ўсіх выбаршчыкаў. І я перакананы, што разуменьне гэтага ёсьць ва ўсіх. І, на мой погляд, задача і ўлады, і яе апанэнтаў на нармальным цывілізаваным узроўні, на ўзроўні дыскусіі, дыспутаў, барацьбы праграм, а не барацьбы амбіцый правесьці парлямэнцкую выбарчую кампанію 2012 году. 

Deutsche Welle: Да яе яшчэ далёка. Вадзім, у сваіх публікацыях вы сьцьвярджаеце, што апазыцыйны рух у Беларусі вырадзілася, а тыя палітычныя групоўкі, цытую, “якія горда называюць сябе апазыцыяй, такі па сутнасьці не зьяўляюцца”. У чым ім не хапае канструктыўнасьці? Якія яе крытэры? 

Гігін: Па-першае, прызнаньне канстытуцыйнага ладу. Хочаце яго зьмяняць, зьмяняйце легітымным шляхам. Ня трэба штучна падымаць пытаньне дзяржаўнай сымболікі. Жадаеце мяняць, калі ласка, дамагайцеся правядзеньня рэфэрэндуму тымі шляхамі, якія прапісаны ў законах нашай краіны. 

Гэта значыць, трэба прызнаць тое, што ўжо існуе, абапіраецца на нарматыўна-прававую базу і падтрымку большасьці грамадзян краіны. Апазыцыя мусіць спрабаваць зьмяніць штосьці цывілізаваным шляхам, а ня так, як яна гэта робіць: шляхам шэсьцяў, сілавых акцый і аказаньня ціску на ўладу і грамадзян. 

Deutsche Welle: Віталь Рымашэўскі, ці ёсьць у апазыцыйным лягеры палітычныя сілы, якія патэнцыйна маглі стаць канструктыўнай апазыцыяй у разуменьні уладаў? Калі так, дык хто? 

Рымашэўскі: Ну, па-першае, слухаючы спадара Гігіна, я бачу, што мы жывем, мусіць, у трохі розных краінах. Мы ніколі не заклікалі да скіданьня канстытуцыйнага ладу. Мы выкарысталі ўсе магчымыя легальныя сродкі і мэтады дзеяньняў, у тым ліку і для рэгістрацыі БХД. Мы спрабавалі зьмяніць закон аб свабодзе сумленьня, сабралі 50 тысяч подпісаў, накіравалі ў Палату прадстаўнікоў і г.д. 

Мы гатовыя на дыялёг. Але гэта павінен быць сапраўды дыялёг. А сёньня ўлада выбірае людзей, ад якіх яна чакае выкананьня любога свайго капрызу, якія займаюцца палітычнай прастытуцыяй. 

Гаворачы аб сілах у беларускай апазыцыі, гатовых весьці дыялёг, магу сказаць, што такія людзі існуюць, і любы чалавек можа ўбачыць іх дзеяньні. Ёсьць шмат людзей, якія сёньня абараняюць існуючы рэжым больш, чым сам Лукашэнка. Гэта тыя, хто выступае супраць эканамічных санкцый, хто блякуе прыняцьце любых цьвёрдых рашэньняў з боку Эўразьвязу. 

Гігін: Хто гэтыя людзі? 

Рымашэўскі: У прыватнасьці, Аляксандар Мілінкевіч.