Беларуская глыбіня. Віскулі
Ісус спытаўся яго:
як тваё імя?
Той сказаў: «Легіён»,
бо шмат дэманаў
увайшло ў яго.
Лукі 8:30
Друзлы ўсходні чалавек з чорнымі вачыма купляе ў нас на складзе ў Купліне жалеззе.
— Герой, — ціхенька піхае мяне локцем галоўны інжынер Максімавіч, — ваяваў у Прыбалтыцы, Югаславіі, Чачні…
— Што, праўда? — пытаюся.
— Ну.
— Як у французскім «Замежным легіёне»?
— Легіёне? Ну так, як у легіёне.
— І людзей забівалі?
— А як і ўсе.
— І цяпер пайшлі б?
— Канечне.
— А чаму?
— Я прысягу даваў.
— Каму, Савецкаму Саюзу? Дык Савецкага Саюза ўжо няма.
Друзлы ўсходні чалавек ускідвае на мяне чорныя-чорныя вочы і бахае ва ўпор:
— А што, лепш каб туды Амерыка ўлезла?!
Разваліўся, рассыпаўся СССР, а яго асколкамі, вінцікамі і цэлымі механізмамі, быццам запчасткамі нейкага гіганцкага кібарга-трансформера, Беларусь дагэтуль проста кішыць.
Савецкі Саюз знік роўна 20 гадоў таму. Тады назва маленькай вёсачкі Віскулі ў Пружанскім раёне, у глыбі Белавежскай Пушчы, з нясцерпным віскам успарола ўвесь свет. Тое, што не ўдалося ніводнаму магутнаму ворагу савецкай імперыі, раптам адбылося ў Беларусі.
Калі чуеш «Віскулі», увушшу — рэзкае вясковае рэха: дзень, калі б’юць кабана.
Ён крычыць, раве знадрыўна, аж душу выварочвае — і свінні па ўсёй вёсцы пачынаюць масавы суладны віск. Пералівісты, шматгорлы, дзікі, у гулкім марозным паветры асабліва жудасны. Віскулі на ўсё наваколле. Як у Евангеллі, калі Ісус выгнаў легіён бесаў з вар’ята ў гурт свіней, і тыя ашалелі, «і кінуўся гурт з урвішча ў мора, і патануў».
Днямі праз Пушчу пусцілі новую дарогу — Брэст—Гродна. Прыгажосць. Краявіды. Падземныя пераходы ў месцах міграцый жывёлаў. Турыстычныя знакі. Ціха, урачыста. І ніхто не вішчыць.
Пушча, заўсёднае, з часоў Вітаўта, логвішча загнаных беларусаў — змоўшчыкаў, канфедэратаў, паўстанцаў, партызанаў, сховішча Урублеўскага, Харэўскага, Рагулі, Урбановіча; радзіма Нямцэвіча, Карпінскага, Крашэўскага, Панятоўскага… Месца грандыёзнага забою зуброў і ласёў для Вялікай вайны перад Грунвальдам; паляўнічы рай Жыгімонта Аўгуста, Мікіты Хрушчова, Леаніда Брэжнева; зямля, зрытая на невымерную глыбіню сакрэтнымі бункерамі і ракетнымі шахтамі.
Толькі ў глыбокіх беларускіх лясах ды балотах магчыма было ўтапіць такую аграмаду зла.
Памятаю: мне чатырнаццаць, за акном бела-бела, светла-светла ад снегу, свежа-свежа, і навіна: СССР больш няма. Беларусь.
Маленькі, утульненькі паляўнічы дамок. Крыштальныя кілішкі. Светлы, свежы бел-чырвона-белы сцяжок. Упалявалі-такі звера!
Векавечны напеў, далячыняў смуга
У чаканні зары, што заблішча
сляпушча…
Як свая мне твая векая туга,
Белавежская пушча,
Белавежская пушча!
А такое ж хараство, асабліва ў снежні!
Ох, як сёння хочацца ім, чыё імя легіён, каб ані Белавежскай пушчы, ані таго снежаньскага дня не было ніколі! Саюзная дзяржава… Мытны саюз… Еўразійская эканамічная прастора… Еўразійскі саюз… І агукаецца: Віскулі, Віскулі, Віскулі!
Зноў імперыя? Ласкава запрашаем у Белавежскую пушчу.
З часоў Вавілонскай вежы чалавецтва будуе каласальныя імперыі, а Госпад іх разбурае. Светла, ціха і лёгка. СССР, найвялікшая ў гісторыі бязбожная імперыя, была разбураная ў Беларусі гэтак жа, як і калісьці Егіпецкая, Асірыйская ці Рымская: надыходзіць час, і з подыхам духу спаруды людской пыхі рассыпаюцца ў прах.
Чалавечая веліч вечна пнецца адгарадзіцца ад свабоды, любові і праўды бетоннымі сценамі, бункерамі, грудамі зброі і горамі трупаў. Але на зямлі ёсць месца, дзе ў туманнай смузе, цудам, быццам прывіды, знікаюць цені і сцены, змрок і страх, лютасць і самае зло — і, як тады, у Гадарынскай краіне на беразе Галілейскага мора, людзі раптам спыняюцца перад пранізлівым адчуваннем: тут Бог.
