АЧС: дзяржсвінне – паблажкі?
Беларускія фермеры і апальны ветэрынар распавялі пра нягоды свінагадоўлі ў атакаваных чумой раёнах, сабраўшыся 8 жніўня на круглым стале БХД.
Адчуўшы эскалацыю грамадскай турботы з нагоды афрыканскай чумы свінняў, прадстаўнікі аргкамітэта па стварэнні партыі «Беларуская хрысціянская дэмакратыя» (БХД) своечасова сталі на фронт барацьбы з заразай і арганізавалі бурнае абмеркаванне праблемы. На круглы стол з’ехаліся фермеры з усёй краіны (у асноўным, рэгіянальныя актывісты БХД) і прадстаўнікі ветэрынарнай службы.
Яшчэ не ўсе былі ў зборы, але размова ўжо лунала вакол ачумелая тэмы. «В’етнамскіх свінняў, кажуць, хвароба не бярэ. Яны такія мілыя». Тут жа заўважылі, што беларускім праваабаронцам мала справы да жывёл і бесцырымоннага стаўлення да іх гаспадароў: ніхто нават не пагадзіўся зазірнуць на мерапрыемства. Цяжкае становішча ў свінагадоўлі наводзіць на думку аб пераглядзе звычайнага рацыёну: «Хутка пяройдзем на крышнаіцкія булачкі!» «На лагерны паёк», – дадаў бывалы лідар БХД Віталь Рымашэўскі.
Ён ацаніў сітуацыю, якая склалася ў краіне, як катастрафічную і не замарудзіў назваць сімптомы бедства: «Прававое бязмежжа, беспадстаўнае парушэнне права на ўласнасць грамадзян РБ. Разбурэнне прыватных гаспадарак, якія служылі для некаторых асноўнай крыніцай прыбытку». Рымашэўскі падкрэсліў, што эфектыўнасць прыватнай вытворчасці ў 3-5 разоў вышэй за калгасную.
«Катастрофа закранула базавы электарат Лукашэнкі, які ўвесь час галасаваў за яго ў вёсках, – канстатаваў сустаршыня БХД і запатрабаваў пакарання вінаватых. – Удар нанесены з-за бесгаспадарлівасці, аўтарытарнай сістэмы кіравання. Ён пацягнуў мільярдныя страты для эканомікі і дастатку беларускіх сем’яў ».
Рымашэўскі акрэсліў і асноўныя задачы круглага стала: «Трэба пазначыць маштабы праблемы, знайсці канкрэтны выхад і распачаць першыя крокі па абароне людзей. Сёння ў абароне маюць патрэбу ўсе жыхары Беларусі. І адказнасць за гэтую катастрофу ляжыць на ўладах».
Слова далі эксперту – ветэрынару Аляксею Цюлькову, «звольненаму з працы, калі ён даў каментар “Хартыі’97”. Цюлькоў прызнаў, што тэма свіной чумы з’яўляецца вельмі вострай для дзяржавы. «Калі параўноўваць Беларусь з сусветнымі лідарамі па свінагадоўлі, напрыклад, з Даніяй, то паказчыкі па выдатках корму на кілаграм прыбаўлення ў нас амаль у два разы вышэй. Наша прадукцыя загадзя дарагая і неканкурэнтаздольнай. Але ў Беларусі больш за 100 свінакомплексаў, і назіраецца перавытворчасць. Закрыццё знешніх рынкаў збыту было б вельмі моцным ударам. А прызнанне АЧС да гэтага і вядзе».
Ветэрынар выказаў здагадку, што новыя ачагі чумы выяўляюцца і сёння, але ўлады гэта замоўчваюць, каб не накласці каранцін на чарговую вобласць. Бо каранцін азначае ўвядзенне забароны на экспарт і прыпынак валютнага прытоку. Сёння не маюць правы на гандаль з замежжам Віцебская і Гродзенская вобласці.
Цюлькоў панаракаў і на саму сістэму ветконтроля ў Беларусі, памылковую ў корані: «Мы працуем не так, як прынята ва ўсім свеце. У сусветнай практыцы ветслужба – гэта незалежная інстытуцыя, якая нікому не падпарадкоўваецца і ажыццяўляе функцыю нагляду. Але ў нас яна ўведзена ў сістэму Мінсельгасхарча. А ветэрынары, якія працуюць у гаспадарках, ад іх жа і атрымліваюць зарплату. Як яны могуць паўплываць на парушэнні і пакрытыкаваць кагосьці?»
Пры будаўніцтве свінакомплексаў павінны былі выконвацца санітарныя парывы - бяспечная дыстанцыя ад жылых будынкаў, адзначыў Цюлькоў. Але гэтымі мерамі занядбалі, а цяпер, «калі клюнуў смажаны певень, спрабуюць прывесці ў норму». Ветэрынар узгадаў, як змагаліся з АЧС ў розных краінах. Іспанія асільвала хворасць цэлых 35 гадоў, адсочваючы перасоўванне кожнай свінні і строга выконваючы ветэрынарныя правілы. У СССР дзейнічалі хутчэй і больш жорстка: калі ў Адэскай вобласці ўспыхнула чума, тэрыторыю зачысцілі за паўгода.
«У нас самы страшны шлях, – сцвярджае ветэрынар. – Свінні, якія знаходзяцца ў прыватнай уласнасці, знішчаюцца, дзяржаўныя – атрымліваюць палёгкі. Але ўзбуджальніку хваробы ўсё роўна, якая свіння». Адказны сакратар БХД Дзяніс Садоўскі з запалам абвясціў быў “генацыд прыватных падворкаў”, але Цюлькоў параіў усё ж такі не кідацца гэтак гучнымі тэрмінамі.
Фермер Міхась Новік з Пружанскага раёна быў настроены па-баявому. «Не ведаем, як жыць і карміць сям’ю», – далажыў ён аб становішчы ў вёсцы. Новік распавёў, як іх пасёлак аб’язджаў начальнік ветстанцыі і патрабаваў знішчыць свіное пагалоўе. Многія сяляне не пагадзіліся, што выклікала незадаволенасць райсавета, а потым у раённай газеце надрукавалі пастанову аб забароне на ўтрыманне свіней за 5 км ад свінакомплекса.
«Пазаўчора напісалі ўжо аб прафілактыцы захворванняў буйной рагатай жывёлы, – тут жа разгарнуў газету Новік. – У нас на комплексе па 5-6 кароў у дзень дыхне, гэта жудасць. А пра свінняў і не ведаем, там закрытыя рэжымныя ўстановы. У нашым раёне пануе паўпраўда: выразаць прыватных, дзяржаўных пакінуць. Я лічу, што падыход павінен быць агульны. Але хто ў нас галоўны? Навошта наогул парламент, хай кіруе Мінсельгасхарч!»
Багуслаў Мацук, гаспадар падворка ў Мёрскім раёне, таксама падзяліўся несуцяшальнымі звесткамі аб свініне, якую прадаць дзяржаве можна па Br17 тыс., а купіць – за Br60 тыс. «Цяпер на кароў чума пойдзе, потым на птушачку, вось і затаварвалася тушонкай, якая па 10 гадоў на складах ляжыць”. Фермеры непахвальна адгукнуліся аб смакавых уласцівасцях крамнага сала і якасці мяса са свінакомплексаў, абмовіўшыся пра «чарвякоў і антыбіётыкі».
Удзельнікі круглага стала, разгарачаныя гутаркай аб адсутнасці грашовых кампенсацый за забітых парасят і аб адміністрацыйнай адказнасці за накрытых ад нажа кнароў, падтрымалі ідэю аб калектыўным звароце да Міхаіла Мясніковічау, Мінсельгасхарчу і Генпракуратуры. Садоўскі раздаў чарнавы варыянт звароту, які патрабуе ад урада практычна немагчымага: у прыватнасці, апублікавання яснага плана барацьбы з АЧС і выступлення кіраўніка Мінсельгасхарча ў прамым эфіры тэлебачання.
Пасля ўнясення важных правак дакумент падпісалі, і лідары БХД паабяцалі «адразу ж адвезці яго на машыне ў міністэрства».
Хрысціна Чарнушэвіч
