Святлана Вранава. Что-то не так!
“Света, ты прыйдзеш увечары?” пытаецца мой сябра Алесь. “Так, прыйду”,
адказваю. “Добра, тады ўбачымся. Толькі мушу папярэдзіць, што там усе па-расейску,
беларускамоўных там, на жаль, ня будзе.” “Ну, што зробіш. Вытрымаю, я ўжо
прывыкла. Але я ня буду па-расейску!” “Ясна, кажы, як хочаш.” “Добра, тады да вечара!”
З Алесем я размаўляю выключна па-беларуску. Дакладней – я з усімі
беларусамі размаўляю выключна па-беларуску, але Алесь размаўляе па-беларуску са мной. Я з ім пазнаёмілася год таму як з расейскамоўным
Сашам. Пасля таго, як мы правялі некалькі дзён разам, ён пачаў называць сябе Алесем
і перайшоў у стасунках са мной на беларускую.
Увечары прыходжу своечасова. Алеся пакуль няма, а нікога іншага ня ведаю,
таму саджуся за стол і чакаю. Да мяне набліжаецца ўсмешлівы
малады чалавек.
“Извините, я вижу незнакомое лицо. Алесь говорил, что он приведёт подругу из Чехии. Может,
это вы?” “Так,
гэта я.” “Класс. Меня зовут Юра”. “Святлана.” “Очень приятно. И где
Алесь?” “Яго пакуль няма, напэўна спазняецца.
Я яго чакаю.”
Юра выкатвае на мяне вочы: “Я хорошо расслышал, что вы говорите по-белорусски?” “Так”, кажу, “я
размаўляю па-беларуску.” “Клёва!” Мой суразмоўца раптам пераходзіць на
беларуску: “Я вельмі люблю размаўляць па-беларуску!” “Дык чаму не размаўляеце?”
пытаюся. “Размаўляю!” кажа Юра, “з усімі, хто размаўляепа-беларуску, я таксама размаўляю па-беларуску. Але ж вы самі ведаеце, як ёсць.
У Беларусі амаль ніхто па-беларуску не гаворыць, цалкам рускамоўнае асяроддзе, гэта цяжка…”
“Можно тебя на минутку”, перарывае нас доўгавалосага брунэтка. “Юра, я просто хочу сказать, что Марина не сможет прийти. К ним пришли гости, она должна была остаться дома”, кажа яна. “Хорошо, спасибо. Таня, знакомтесь! Это чешская подруга Алеся. И представь себе, она говорит по-белорусски!” “О, неужели! Вельмі цікава, чуць беларускую мову ад
замежнікаў!” пераходзіць на беларускую Таня.
Юра здзіўлена глядзіць на яе: “Таня, я ня ведаў, што ты размаўляеш па-беларуску!”
“Вядома ж, размаўляю! З тымі, хто размаўляе па-беларуску, я таксама размаўляю
па-беларуску.”
Ці мне гэта толькі здаецца, ці тут сапраўды нешта не так?
Юра з Таняй сышлі, і я раптоўна засталася адна. Праглядаю фотаздымкі
на сцяне, калі, нарэшце, прыходзіць Алесь. Яны вітаюцца з Юрам. Я стаю побач з
імі, але павернутая спінай, і яны мяне не заўважаюць.
“Привет, Юра!” “Здоров! Как дела?” “Нормально. Сколько тут людей?” “Почти
все, только Марины не будет. Я с твоей подругой познакомился.” “Да? И где она?
Я должен извиниться перед ней.”
Я паварочваюся да іх: “Я тут.” “Ой, прывітанне, Света! Даруй, што спазніўся! Я не паспеў
на аўтобус, а наступны пад’ехаў толькі праз паўгадзіны. Мне вельмі шкада. “
Юра ў трэці раз на
працягу паўгадзіны вылупіў вочы: “Алесь, ты гаворыш па-беларуску?!” “Так, са
Святланай… Ды з усімі, хто размаўляюць па-беларуску!” “А я ня ведаў, што ты ведаеш мову!” кажа Юра. “Ну так,
ведаю. А ты што? Таксама? Я пра цябе таксама ня ведаў!”
Ох, хлопцы… Ці вы не адчуваеце, што тут нешта не так?
Набліжаецца Таня з дзяўчынай з
косамі: “Спадарыня Святлана, Каця таксама размаўляе па-беларуску і хоча з вамі
павітацца!” “Вітаю, Каця!” Каця ўсміхаецца: “Так прыемна сустрэць
беларускамоўнага чалавека, а яшчэ з-за мяжы!”
Алесь з Юрам у здзіўленні глядзяць на сваіх рускамоўных сябровак. “Дзяўчаты! Няўжо вы гутарыце на матчынай мове?!” “Так”,
адказваюць ва ўнісон Таня з Кацяй. “З тымі, хто размаўляюць па-беларуску…”
На працягу вечара
яшчэ тры разы буду мець той жа самый
вопыт: расейскамоўныя людзі гутараць са
мной па-беларуску. Толькі адна дзяўчына просіць прабачэньня… Яна хацела б, ей
беларуская вельмі падабаецца, але яна ў ёй
не ўпэўнена… Ня хоча яе псаваць, таму за лепшае лічыцьяе не выкарыстоўваць. Але аднойчы – абавязкова хоча яе правільна вывучыць!
Я ня ведаю, ці смяяцца, ці плакаць. Вельмі моцна адчуваю, што нешта не так!
Хочацца крычаць.. Хочацца перапыніць шум
вакол і гучна закрычаць: “хто гаворыць па-беларуску з тымі, хто гавораць па-беларуску
– рукі ўгору!” Такое ўражанне,
што большасць рук тут паднялася б. Дык што ж гэта? Што тут адбываецца? Нешта не так!
“Ты жа казаў, што там усе будуць размаўляць толькі па-расейску”, кажу Алесю
шляхам дадому, “і бачыш, я ўвесь вечар мела зносіны толькі па-беларуску!” “Ну,
гэта таму, што ты размаўляла па-беларуску”, адказвае мой сябар. “Алесь, табе
здаецца гэта нармальна? Вы мне ўсе кажаце, што
вы гаворыце па-беларуску з тымі, хто размаўляюць па-беларуску. І ў той жа час
вы размаўляеце адзін з адным на рускай мове! Як ты хочаш даведацца, што твой суразмоўца гаворыць
па-беларуску, калі ты гаворыш па-расейску?” “Але ёсць такія, хто карыстаюцца мовай увесь час, і з
тымі я размаўляю.” “Маеш на ўвазе – з тымі, хто не саромеюцца сваёй мовы і не
баяцца ісці супраць плыні”, кажу. “Ты што! Я ж не саромеюся!” “Дык чаму ёй не
карыстаешся?” “Я ж табе казаў: тут расейскамоўнае асяроддзе, няма з кім
гаварыць, гэта цяжка.”
Я здаюся. Гэта вышэй
майго разумення.
Калі б усе беларусы, якія “размаўляюць з тымі, хто размаўляе” пачалі
размаўляць з тымі, хто “не размаўляе”, магчыма мы былі б у здзіўленні, як народ
загутарыў бы!
Друзья, подумайте. Может – что-то не так? Сябры, чуеце? ТУТ НЕШТА НЕ ТАК!
Světlana Vránová, Чэхія
9. 3. 2014
